«نماینده» / ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان با صدور فرمان پادشاهی «محمد بن سلمان» را به عنوان ولیعهد و معاون رئیس شورای وزیران با حفظ سمت وزیر دفاع انتخاب کرد. این اولین بار از زمان مرگ ملک عبدالعزیز است که حکومت از پدر به پسر منتقل می شود، از زمان تأسیس پادشاهی آل سعود تخت و تاج از برادر به برادر منتقل می شده است.

بر اساس این فرمان پادشاهی، پادشاه عربستان «محمد بن نایف» برادرزاده خود را از ولیعهدی و معاونت رئیس شورای وزیران و وزارت کشور برکنار کرده است. بر اساس این خبر «عبدالعزیز بن سعود بن نایف بن عبدالعزیز» وزارت کشور را بعد از «محمد بن نایف» برعهده خواهد داشت و «بندر بن فیصل بن بندر بن عبدالعزیز» معاون سازمان استخبارات (اطلاعات) عربستان شده است.

در همین راستا خبرنگار مهر گفتگویی با پروفسور «جفری لفور»، ‌  استاد  علوم سیاسی دانشگاه  کنتیکت امریکا داشته که متن کامل آن در ادامه آمده است.

*دلایلی که سبب شد پادشاه عربستان سعودی ولیعهد فعلی را عزل کرده و پسر خود، «محمد بن سلمان بن عبدالعزیز» را به جانشینی وی منصوب نماید، چیست؟

بدیهی است یکی از مهمترین عوامل برکناری شاهزاده نایف، برادرزاده ۵۷ ساله پادشاه عربستان از ولیعهدی و انتصاب «محمد بن سلمان» پسر پادشاه به عنوان ولیعهد جدید، تمرکز قدرت و جانشینی سلطنت در خانواده ملک سلمان است.

اما این انتصاب دو هدف مهم دیگر را نیز مد نظر قرار دارد: اول اینکه ملک سلمان دارای ۸۲ سال سن بوده و بنا به گزارشات ارائه شده از بیماری آلزایمر رنج برده و از سلامت کامل برخوردار نیست. انتصاب محمد بن سلمان ۳۱ ساله می تواند فرصتی برای تداوم سیاست خارجی و داخلی عربستان در چند دهه آینده فراهم کند.

دوم اینکه ولیعهد جدید در پست قبلی خود به عنوان جانشین ولیعهد، تلاشهای زیادی جهت اصلاح اقتصاد عربستان سعودی - از جمله تصویب چشم انداز ۲۰۳۰ جهت رهایی از وابستگی اقتصاد ریاض به نفت - انجام داده است. بنابراین به «محمد بن سلمان» به عنوان اصلاحگر اقتصادی و سیاسی عربستان توجه می شود، کسی که از تکنوکرات های سعودی آموزش دیده در غرب جهت رهبری آینده کشور عربستان حمایت  و استفاده خواهد کرد.

*این جایگزینی از طریق تغییر در قانون اساسی انجام شد. واکنش حامیان محمد بن نایف، ولیعهد معزول چه خواهد بود؟

انتصاب ولیعهد جدید از طریق روندهای قانونی تصویب شده در شورای بیعت که در سال ۲۰۰۶ جهت انتخاب پادشاه و ولیعهد جدید تشکیل شد، صورت گرفته است. انتصاب «محمد بن سلمان» به عنوان ولیعهد جدید با رای ۳۱ عضو از ۴۳ عضو شورای بیعت تصویب شد، بنابراین این انتصاب دارای مشروعیت سیاسی و حقوقی است.

علاوه بر این، بیشتر شهروندان سعودی (مخصوصا جوانان) از وی حمایت کرده اند. «محمد بن نایف» ولیعهد سابق نیز به طور علنی با ولیعهد جدید بیعت کرد. بنابراین ظاهرا به نظر می رسد اتحاد خانواده سعودی با این اقدام متزلزل نخواهد شد.

*آیا این تغییر و جابجایی در ولایتعهدی را می توان به عنوان یک کودتای نرم درنظرگرفت؛ کودتایی که از پشتیبانی آمریکا و امارات متحده عربی برخوردار است؟

برخی ممکن است این اقدام دولت عربستان را تحت عنوان کودتای نرم مورد بررسی قرار دهند. اما در واقع انتصاب جدید به علت افزایش نگرانی های سیاست داخلی و خارجی دولت سعودی نه در نتیجه دسیسه های قدرتهای خارجی مانند ایالات متحده امریکا و امارات متحده عربی انجام شده است.

باید گفت که ایالات متحده امریکا و امارات متحده عربی هیچ دلیلی جهت مخالفت با این انتصاب نداشته و حتی ممکن است، انتصاب «محمد بن سلمان» به تقویب روابط ریاض با آنها کمک کند. باید این نکته را نیز مد نظر قرار داد که «محمد بن نایف»، ولیعهد سابق مسئول از بین بردن زیرساخت های القاعده در عربستان به نفع واشنگتن بود. از طرف دیگر ایالات متحده امریکا ممکن از سیاست های تند و مقابله جویانه «محمد بن سلمان» به ویژه در ارتباط با ایران، استقبال کند.

*یک چنین جابجایی و تغییر مهم چه تأثیر احتمالی بر سیاست خارجی عربستان سعودی بویژه نسبت به منطقه خواهد گذاشت؟

«محمد بن سلمان» به عنوان وزیر دفاع (منصبی که مسئله ولیعهدی وی را تقویت کرد)، نقش اصلی را در حمله نظامی علیه حوثی ها در یمن به رهبری عربستان سعودی عهده دار بوده و گفته می شود که وی از موضع شدیدا ضد ایرانی (به طور مستقیم و غیرمستقیم در یمن و سوریه) حمایت می کند.

تا زمانی که ریاض اتحاد خود با واشنگتن را حفظ می کند، همچنان پایدار و امن بوده زیرا ایالات متحده امریکا از محکومیت اقدامات نظامی عربستان در یمن امتناع می کند، اقداماتی که گفته می شود باعث مرگ هزاران شهروند یمنی شده و بحران انسانی در این کشور را تشدید کرده است.

تا زمانی که اتحاد عربستان و امریکا برقرار است، سیاست تهاجمی عربستان نیز در منطقه و جهان ادامه خواهد داشت. این نکته را باید مد نظر قرار داد که مقامات وزارت امور خارجه امریکا و پنتاگون از ادامه اختلافات امارات، عربستان سعودی و بحرین با قطر نگران بوده زیرا این موضوع می تواند مانع عملیات فرماندهی مرکزی امریکا در منطقه شود.

*آیا این جابجایی در مقام ولایتعهدی به سفر اخیر ترامپ به ریاض مربوط می شود؟

ایجاد تغییرات سیاسی در عربستان سعودی می تواند به سفر «دونالد ترامپ» به این کشور مرتبط باشد. همانطور که ترامپ در آغاز سفر خود  به عربستان سعودی گفت، هدف وی از سفر به ریاض ایراد سخنرانی (در مورد وضعیت حقوق بشر) برای میزبانان خود نبود.

ظاهرا ترامپ قبل از این، ارتباط دوستانه و صمیمی را با معاون ولیعهد وقت، «محمد بن سلمان»، در ماه مارس ۲۰۱۷ در کاخ سفید برقرار کرده بود. باید گفت که ملک سلمان بعد از نشست  با ترامپ، اعتماد به نفس بیشتری  جهت انتصاب پسرش به عنوان ولیعهد جدید به دست آورده است. ولیعهد جدید کسی است که بر ادامه سیاست خارجی تهاجمی و مقابله جویانه عربستان با ایران در منطقه به برکت وجود ترامپ در کاخ سفید تاکید می کند.